Dialekt małopolski - Spisz
Region dzi¶
Halina Kara¶   

Polski Spisz należy dzi¶ zgodnie z nowym podziałem Polski z 1 I 1999 r. do województwa małopolskiego, obejmuj±c czę¶ć powiatu nowotarskiego i niewielk± czę¶ć tatrzańskiego. W l. 1975-1998 tereny te należały administracyjnie do woj. nowos±deckiego.

Obejmuje 14 wsi w Polsce (zob. Mapa Wsie spiskie w Polsce), które znajduj± się w gminie Łapsze Niżne (w cało¶ci spiskiej): Łapsze Niżne, Łapsze Wyżne, Łapszanka, Niedzica, Kacwin, Frydman, Trybsz, Falsztyn, oraz czę¶ciowo w gminie Bukowina Tatrzańska (Jurgów, Czarna Góra, Rzepiska) i czę¶ciowo w gminie Nowy Targ (Dursztyn, Nowa Biała, Krempachy).

Polski Spisz nie jest gęsto zaludniony, np. w gminie Łapsze Niżne (wiejskiej) zajmuj±cej obszar 124,79 km2, który zamieszkuje 8.562 osoby, gęsto¶ć zaludnienia wynosi mieszkańców 68 osób/na km² (dane z 2005r.).  Należy więc do rzadziej zaludnionych gmin powiatu nowotarskiego, m.in. dlatego że 35% jej powierzchni zajmuj± lasy, a 53,7% to użytki rolne.

Polski Spisz jest regionem z szybko rozwijaj±c± się turystyk±. Nad Zalewem Czorsztyńskim jest bardzo dobrze rozwinięta baza turystyczna (noclegowa, żywieniowa). Turystyka rozwija się dynamicznie przede wszystkim od czasu oddania do użytku Zespołu Zbiorników Wodnych Czorsztyn - Niedzica - Sromowce Wyżne (1997 r.). Po drugiej stronie zalewu znajduj± się ruiny zamku w Czorsztynie.

Bardzo znany i ciekawy jest folklor spiski kultywowany i promowany przez zespoły regionalne (zob. Kultura ludowa). Wydawane jest pismo „Na Spiszu”, interesuj±ce, podaj±ce i komentuj±ce aktualne wydarzenia na Spiszu, zarówno polskim, jak i słowackim.

Ok. 10% ludno¶ci Polskiego Spiszu deklaruje narodowo¶ć słowack± i za swój język literacki (ogólny) uważa słowacki. Działa tu Zwi±zek Słowaków w Polsce, s± nabożeństwa po słowacku i słowacki w niektórych szkołach.

Główna czę¶ć Spiszu znajduje się na Słowacji (zob. Mapa całego Spiszu). Słowacki Spisz dzieli się na północny (rejon Magury Spiskiej i Starej Lubowli), ¶rodkowy (dolina Popradu z większymi miastami, takimi jak Kieżmark i Poprad) i południowy (rejon Lewoczy, Nowej Wsi Spiskiej, Gelnicy i północne stoki Rudaw Spiskich).

     

Fotografie: Halina Kara¶ i Izabela St±por, Dagna Kruszewska i Małgorzata Nadwadowska.


Dane statystyczne za: http://www.spisz.pl; http://www.lapsze.nizne.pl; http:/:www.jurgow.pl; http://www.kacwin.com (z dnia 25 III 2008 r.)