| Dialekt mazowiecki - Suwalszczyzna | Literatura |
| Halina Karaś | |
Literatura językoznawcza:
Polskie gwary suwalskie Falińska Barbara (red.), Gwary Mazowsza, Podlasia i Suwalszczyzny, I. Filipów, pow. Suwałki, Białystok 2004. Falińska Barbara, Badania leksykalno-słowotwórcze w Polsce północno-wschodniej, [w:] Polszczyzna północno-wschodnia. Metodologia badań językowych, Wrocław 1989, s. 7-16. Falińska Barbara, Z gwary suwalskiej, „Poradnik Językowy” 1955, z. 4, s. 148-150, z. 5, s. 195-196, z. 8, s. 316. Gwara [słowniczek gwary suwalskiej. [w:] Bacewicz Jan : Podstawy wiedzy regionalnej : ziemia suwalska. - Słobódka, 2002. Marcinkiewicz Józef, Polsko-litewskie kontakty językowe na Suwalszczyźnie, Poznań 2003. Nitsch Kazimierz, Dialekty polskie Prus Wschodnich, [w:] Wybór pism polonistycznych tegoż, t. 3, Wrocław 1954, s. 252-321. Petr Jan, Z gwary augustowskiej, „Poradnik Językowy” 1955, s. 71-74. Sawicka Irena, System fonetyczny polszczyzny ukształtowanej na białoruskim podłożu dialektalnym, [w:] „Język i kultura białoruska w kontakcie z sąsiadami”, red. Elżbieta Smułkowa i Anna Engelking, Warszawa 2001, s.153-158. Słownik nazw terenowych północno-wschodniej Polski, t. 1-2. / oprac. Nina Barszczewska, Jadwiga Głuszkowska [i in.] – Warszawa 1992. – XIX, 318 ; 320-610 s. Suwalszczyzna : zeszyt edukacyjny ; 1: Gwara : popękata ze śmiechu / [oprac. Jan Bacewicz]. – Suwałki : „Danbud” Ośrodek Edukacyjno-Wydawniczy Krzywe, 2005. - 115 s. 2006-11-08. Zdancewicz Tadeusz , Gwary zachodniosuwalskie, [w:] Gwary Mazowsza, Podlasia i Suwalszczyzny, t. I, Filipów, pow. Suwalski, red. B. Falińska, s.23-40. Zdancewicz Tadeusz , Suwałki – pochodzenie i znaczenie nazwy, „Acta Baltico-Slavica” 29, 2005, s. 9-37. Zdancewicz Tadeusz, Gwary ludowe powiatu augustowskiego jako wynik procesów osadniczych, [w:] Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego, Białystok 1967, s. 295-325. Zdancewicz Tadeusz, Gwary powiatu sejneńskiego na tle procesów osadniczych [w:] Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej, pod red. Jerzego Antoniewicza, t. 1, Białystok 1963, s. 231-266. Zdancewicz Tadeusz, Litewskie elementy słownikowe w gwarach polskich okolic Sejn, „Lingua Posnaniensis” VIII, 1960, s. 333-352. Zdancewicz Tadeusz, Litewskie i ruskie zasięgi słownikowe na Białostocczyźnie, „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, s. II, Językoznawstwo, Warszawa 1963, s. 287-298. Zdancewicz Tadeusz, Mazurzące gwary suwalskie, cz. 1, Gwarowe cechy polskie (fonetyka i słowotwórstwo), Warszawa 1980. Zdancewicz Tadeusz, Osobliwości akcentowe w gwarze wsi Radziuszki pod Sejnami, „Z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 1957, s. 247-268. Zdancewicz Tadeusz, Wpływy białoruskie w polskich gwarach pod Sejnami, Poznań 1966. Zdancewicz Tadeusz, Wpływy litewskie i wschodniosłowiańskie w polskich gwarach pod Sejnami, „Acta Baltico-Slavica”, 1964, t. I, s. 27-246.
Gwary litewskie i polszczyzna Litwinów (wybór): Birgiel Nijola, Procesy interferencyjne w mowie dwujęzycznej społeczności litewskiej z Puńska i okolic na Suwalszczyźnie, Warszawa 2003. Hasiuk Michał, Fonologia litewskiej gwary sejneńskiej, Poznań 1978. Kasner Małgorzata, Język polski w ustach Litwinki z Puńska, „Język Polski” 1992, LXXII, z. 2-3. Marcinkiewicz Józef, Polsko-litewskie kontakty językowe na Suwalszczyźnie, Poznań 2003. Smoczyński Wojciech, Szkic morfologiczny litewskiej gwary puńskiej, „Acta Baltico-Slavica” 16, 1984, s. 235-261. Smoczyński Wojciech, System fonologiczny litewskiej gwary puńskiej, „Acta Baltico-Slavica” 17, 1986, s. 369-385.
Gwary białoruskie (wybór) Glinka Stanisław, Granica językowa i przykłady zróżnicowania fonetycznego gwar białoruskich Białostocczyzny, „Sprawozdania z prac naukowych Wydziału Nauk Społecznych PAN 1960, r. III, z. 5, s. 36-45. Glinka Stanisław, Lituanizmy fonetyczne w gwarach białoruskich i polskich Białostocczyzny, [w:] „Bałto-slowiańskie związki językowe”, red. Michał Kondratiuk, Wrocław-Warszawa-Kraków 1990, s.117-127. Janiak Bronisława, Protezy przed samogłoskami nagłosowymi w gwarach wschodniosłowiańskich Białostocczyzny, „Acta Baltico-Slavica” 1984, s. 147-158. Smułkowa Elżbieta, Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa 2002 (wybrane artykuły).
Rosyjska gwara starowierców (wybór) Grek-Pabisowa Iryda, Rosyjska gwara starowierców w województwach olsztyńskim i białostockim, Wrocław 1968. Grek-Pabisowa Iryda, Słownik gwary starowierców mieszkających w Polsce, Wrocław 1980. Zielińska Anna, Wielojęzyczność staroobrzędowców mieszkających w Polsce, Warszawa 1996.
Literatura historyczna:Jan Bacewicz (red.), Na początku był kościół. 285 lat parafii św. Aleksandra, Suwałki 1995. Stefan Buczyński, Suwalszczyzna 1939-1944, Warszawa 1991. Małgorzata Dajnowicz, Orientacje polityczne ludności polskiej północno-wschodniej części Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku, Białystok 2005. Adam Dobroński, Sławetny Ludwik Michał Pac (1778-1835), Suwałki 1986. Adam Dobroński (red.), Słownik biograficzny białostocko-łomżyńsko-suwalski, Białystok 2003. Zbigniew Fałtynowicz, Pamiętam – Maria Konopnicka z Wasiłowskich i Suwałki, Suwałki, 1996. Zygmunt Filipowicz, Konopnicka w Suwałkach, Suwałki, 1996. Antoni Gabrel, Na jaćwieskiej przyzbie, Suwałki 2002. Jerzy Halicki, Chronologia dziejów Białostocczyzny, Białystok 1986. Witold Jemielity, Parafie Suwałk i okolicy, Łomża 1990. Władysław Kłapkowski, Duszpasterstwo i oświata w dobrach klasztoru Kamedułów Wigierskich. Karta z historji kościoła ziemi suwalskiej, Sejny 1933. Janusz Kopciał (red.), Suwałki. Miasto nad Czarną Hańczą, Suwałki, 2005. Janusza Kopciał (red.), Województwo suwalskie. Przeszłość, teraźniejszość, perspektywy, Suwałki 1995. Maroszek J. 1995. Klasztory Podlasia. Białystok. s. 49-50. Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej. T. II. Warszawa. Nalepa J. 1964. Jaćwięgowie. Nazwa i lokalizacja. Białystok. Waldemar Monkiewicz, Za drutami obozów w regionie północno-wschodnim, Białystok 1994. Waldemar Monkiewicz, Adam Dobroński, Ofiary terroru hitlerowskiego na Suwalszczyźnie w latach 1939-1945, Białystok 1993. Aleksander Omiljanowicz, Było to nad Czarną Hańczą, Warszawa 1973. Aleksander Omiljanowicz, Cienie powracają, Warszawa 1982. Krystyna Pasiuk, Ostatni "leśni" Suwalszczyzny. Oddział "Bladego"-Burdyna, Sejny 2002. Małgorzata Pawłowska (red.), Biografie suwalskie, Suwałki 1997. Krzysztof Skłodowski, Wojciech Batura (red.), Katyń. Lista ofiar – Augustów, Sejny, Suwałki, Suwałki 2000. Grzegorz Sosna, Antonina Troc-Sosna, Zapomniane dziedzictwo. Nieistniejące już cerkwie w dorzeczu Biebrzy i Narwi, Białystok 2002. Studia i materiały do dziejów Suwalszczyzny, red. J. Antoniewicz, Białystok – Warszawa 1965. Wiśniewski J. 1965. Dzieje osadnictwa w powiecie suwalskim od XV do końca XVIII wieku. Białystok [w:] Studia i materiały do dziejów Suwalszczyzny, red. J. Antoniewicz, s. 51-138. Wiśniewski J. 1963. Dzieje osadnictwa w powiecie sejneńskim od XV do XIX wieku. Białystok [w:] Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej, red. J. Antoniewicz, s. 51-138. Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego, red. J. Antoniewicz, Białystok 1967. Wiśniewski J. 1964. Rozwój osadnictwa na pograniczu polsko-rusko-litewskim od końca XIV do połowy XVII wieku, „Acta Baltico-Slavica” 1, s. 115-135. Ryszard Wysocki, Prawdy nie można ominąć, od zbrodni nie można uciec. Czas walk partyzanckich na Suwalszczyźnie w latach 1939-1947, Suwałki 2004.
Przewodniki po regionie i literatura popularnonaukowa:
Przewodniki Jan Bacewicz, Sam na sam z Suwalszczyzną, Suwałki 1993. Bacewicz Jan, Matusiewicz Andrzej, Suwałki i okolice, Olsztyn 1989. Zygmunt Filipowicz, Suwalszczyzna, Warszawa 1980. Zygmunt Filipowicz, Suwałki i okolice, Warszawa 1984. Stanisław Grzelak, Jan Sztukowski, Województwo suwalskie, Białystok 1982. Lechosław Herz, Pojezierze Suwalskie. Szlaki turystyczne, Warszawa 1983. Józef Kuran, Kajakiem po jeziorach augustowskich i suwalskich, Warszawa 1976. Stefan Maciejewski, Po ziemi suwalskiej. Przewodnik turystyczny, Suwałki 1998. Stefan Maciejewski, Rowerem po Suwalszczyźnie. Przewodnik po trasach rowerowych Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego, Suwałki 1995. Miłaszewska W., 1997, Czarna Hańcza, Suwałki. Andrzej Syryca, Katalog informacji użytkowej województwa suwalskiego, Olsztyn 1984.
Literatura popularnonaukowa o gwarze i regionieBacewicz Jan, Suwałki i ziemia suwalska. Schyłek wieku.- Suwałki, 2000 Jan Bacewicz, Fejnie gadalim, smacznie jedlim, wyd. II uzup., Suwałki 2006; Bacewicz Jan : Podstawy wiedzy regionalnej : ziemia suwalska. - Słobódka 2002 (tu: Gwara [słowniczek gwary suwalskiej). Suwalszczyzna : zeszyt edukacyjny ; 1: Gwara : popękata ze śmiechu / [oprac. Jan Bacewicz]. – Suwałki : „Danbud” Ośrodek Edukacyjno-Wydawniczy Krzywe, 2005. - 115 s. 2006-11-08.
Literatura etnograficzna:Ambrosiewicz M., Brzozowski J., Siemaszko J., Żulpa A. 1992. Ochrona wartości kulturowych na terenie Wigierskiego Parku Narodowego i jego otuliny. (maszynopis; część dot. etnografii opracował A.Żulpa). Suwałki. Ambrosiewicz M., Brzozowski J., Żulpa A. 1997. Wigierski Park Narodowy. Pradzieje, osadnictwo, tradycyjne budownictwo drewniane. (część dot. etnografii opracował A.Żulpa). Krzywe. Ambrosiewicz M., Brzozowski J., Żulpa A. 1999-2000, Plan ochrony Wigierskiego Parku Narodowego. Operat ochrony wartości kulturowych. (maszynopis; część dot. etnografii opracował A.Żulpa). Krzywe Fryś E. 1959. Ośrodek garncarski w Studzianym Lesie, pow. Sejny. Polska Sztuka Ludowa. R. 13, nr 4. Gigurzyński H., 1868. Obchód weselny w powiatach sejneńskim, kalwaryjskim, kowieńskim i trockim. Kłosy nr 175. Gloger Z. 1985 (reprint). Encyklopedia staropolska, Warszawa.t.II. s.319. Halicka M., 1966. Sztuka Ludowa Suwalszczyzny (katalog wystawy). Suwałki. Halicka M. 1968a. Penetracyjne badania etnograficzne nad sztuką ludową Suwalszczyzny. „Rocznik Białostocki”. T. 8 Halicka M. 1968b. Penetracyjne badania terenowe z zakresu plastyki obrzędowej prowadzone w powiatach suwalskim, sejneńskim i augustowskim. „Rocznik Białostocki”. T. 8. Iwaniec E. 1975. Staroobrzędowcy i ich tradycje kulturalne w Sejneńskim. [w:] Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej. T. II. Warszawa. Iwaniec E. 1977. Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII - XX w. Warszawa. Kochanowski W. 1965. Architektura zespołu pokamedulskiego w Wigrach, [w:] Studia i materiały do dziejów Suwalszczyzny, pod red. J.Antoniewicza. Kolberg O. 1964. Dzieła wszystkie. T. 28. Mazowsze, cz. 5. Wrocław. Kolberg O. 1966. Dzieła wszystkie. T. 53. Litwa. Z rękopisów oprac. C. Kudzinowski i D. Pawlak. Wrocław. Maciejewska J. 1964a. Osadnictwo, budownictwo, tkanina i strój Suwalszczyzny (katalog wystawy). Suwałki. Maciejewska J. 1964b. Badania etnograficzne na obszarze woj. białostockiego w latach 1945 - 1963. Rocznik Białostocki. T. 5. Osipowicz A. 1994. Wycieczki w okolice Suwałk. Gawędy, obrazki i podania. Suwałki. Połujański A. 1859. Wędrówki po guberni augustowskiej w celu naukowym odbyte. Warszawa. Pokropek M. 1974. Budownictwo ludowe Pojezierza Augustowsko - Suwalskiego. Rocznik Białostocki. T. 12. Pokropek M. 1975. Ziemia sejneńska pod względem etnograficznym. [w:] Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej. T. II. Warszawa. Pokropek M. 1979. Wytwórczość i sztuka ludowa Pojezierza Suwalsko - Augustowskiego. Warszawa. Pokropek M. 1981.Świadomość zróżnicowania kulturowego na przykładzie współczesnego pogranicza bałtyjsko - słowiańskiego w Polsce północno - wschodniej. Rocznik Białostocki. T. 14.
Wybrane strony internetowe poświęcone Suwalszczyźniehttp://www.suwalszczyzna.com.pl http://www.suwalszczyzna.net http://www.powiat.sejny.pl
|