Gwary polskie - Tekst gwarowy

No to kiedy momy ^łokres Świun^t B^łozego Narodz^eonio, to moze bymy zacuły godać ^ło tom, jakie u nos były zwycaje. Jak sie juz zacoł adwont, to juz ^łod tego już sie ludzie przyryktowały na to, na te Świota Bożego Narodzoni^oa, bo Boże Narodzo^anie to było najwioksom świotom… Wszystkie my wtedy ^łobchodziły to świoto i i lotego kazdy sie przygotowywoł p^łodczas Adwontu. Adwont s…, jak sie Adwont zacynoł, to trzeba było… jo na przykład jak jom była jesce małą taką dziecki^eom, zospy były takie ^łokropne, ze po kolana sie po śniegach ch^łodziło. Przecioz nie było wtedy o^ani zodnyk tyk płujtsóg ani raj… rajtków ani zadny komedyj , no cłowiek ch^łodził prawie b^łoso, goło. I tak musioł iś, ale babka wstała i godo tak: dziepa wstój, bo musomy iś na roroty. No to jo musiałam z babką iś, pastuch wstoł ^łod… ^łodgarnoł śniyg ^łod chałupy, no to my ta jakosi morosały po tom śni^eogu ji^y do somego k^łościoła. No ji z rorot jak sie przysło, no i tak sie juz roroty… musiałam na roroty, sie musiało ch^łodzić w kazdy dzioj. Rano. No i tak przez ton… adwon^t na przykłod w nasy chołpie m^łój tata zawsze przygotowywoł turonia. Bo u nos jes taki zwycoj, ze po świotak juz w drugi dzie^oj świot, w Scepona, to juz zac^eyły chodoki ch^łodzić z turonie^am. To był taki zwycoj chodzo^enia, to były niby koladowaniś to te nazywaly, to nie o to, nie było koladowani ino ch^łodzonie z turoniam. Co to buł ton turój. Turój to by^uło takie… takie bydlotk^ło. Bo wtedy duzo by^uło ludzi takik niedorozwinio^atymi. Teroz so i downi były to nie ino to ze teroz so. Ale downi tyz było barz duzo ludzi niedorozwinioty, głuchonio^amyk, takik co nie godały, nie swysały. A przewożnie pastuch taki był, jak był taki głuchoniomy to ^łon słuzył u gazdy za pastucha, bo ^łon mioł ^łobrzozać krowy, latom to ^łon musioł paś krowy na paświsku, musioł wygonia. I loteg^ło przy tom turoniu to tak turoj by^uł zrobióny taki w formie takiego bydlotka. No i pod turoniom ch^łodził ch^łodok, bo to musioł ch^łodzić, hulać tak jak to, jak rusać sie, jak sie rusało zwierzota tak somo. Więc przy tom turoniu ch^łodził tak: Cygon, prowadził tego turonia, Cygonka, Żyd no i ton ni^eomy. Ton ni^eomy ^łon nie godoł, ale ^łon ch^łodziuł z tom bydlotkiem, bo ^łon sypioł w stajni, jak słuzył u gazdy, to ^łon społ w stajni, ^łon tam nie społ nikaj w chołpie ani nigdzie ino w stajni śp… i ^łon z tom bydlotkie^am ch^łodził, a to było, to miało taki, tak to wygloⁿdało, ze tom turój niby sed, ^łon huloł, robił komedyje rozmaite w chołpach, jesce jak koj dziopy były, to kwicały, bo sie go boły, bo on mioł, nie, na pyscku tako scotko z jeża, to kół tam, to dziopy miały taki… jaz piscały, tak kwicały ^łod ^łod strachu przed tom turyniem, ale nie ^ło to ch^łodzi. No i to tak było, że tom turóś po jakiemsi casie jak pohuloł, to zdychoł. Zdychoł i tom ni^eomy ^łon nosił w cebrzycku w^łodo z kropidłam i ^łon wtedy zacoł joceć nad tom turoniem no i kropił go, żeby tom turoń wstoł, bo ^łon tak tropił sie ^ło to ze ton turój zdech. Cygonka lotała z… do Cygona zeby to skór^ao kupił znowuż z tego, bo piyrwy Cygany ch^łodziły, to ^łony zbiyrały jak gdzie, kto krowa cy świnia zdechła, to ^łone bia… brały i to jadły, ^łone ta ni miały zodnyk ^aoni ch^łorób z tego ani nic, a teroz to jy sie niby komedyje, a i tak sie mo choroby, a wtedy nie było. No to Cygonka po to ch^łodziła, pilnowała zeby tom Cygon ^łod te^ygo gazdy kupił to miyso z tego turonia. Tego turonia Zyd znowu kcioł skóro, bo ^łon sprzedawoł, bo Żydy ino handlowały wtedy. No i wtedy za… A dziod modluł sie, on ta zbiyroł co mu ta kto doł, jak po tyk chołpak ch^łodziuły. No to zbiyroł do w^łorka, ale jag_juz przysed do które chołpy, b^ło w kazdy chołpie jak zased tom, z tom turoniem chodoki zasły, to puscały, bo jakby ^łominuły któro chołpa, to tak znacyło, ze gardzo tom chołpom i było barz tom gazdom nijak, ze do nik akurat z turoniam kola… koladnicy nie przysły. No i tak sie stało, ze płoźni ton dziod zacoł sie modlić nad tom turoniem i ^łodprawioł mu uroki. A zebyście wiedziały jak sie ^łodprawio uroki, to wom p^łowiam. To sie tak poli sie takie… takiem jakom byle jakiem pudołko rozgrzoć wogle, no i na te wogle sie p^łolywo sie to w^łodom te wógle, ^łony sie kopco, ale sie ^łodmowio ze: nie dziewioć, nie ^łosio^am, nie siedom, nie sześ, nie pioć, nie śtyry, nie trzy, nie jedol. I wtedy sie p^łolywo… i tam dziad p^łolywoł tego turonia, kropił go tam i tam i i wylywoł za siebie to w^łoda z tami woglami i godoł idźsie uroki na dół w^łodóm, nie wracejcie wiocy do dom. No i wtedy ton turoń wstawoł, ^łoczosnoł sie no i wtedy była zobawa, hulanie. Wszystkie te ^łosoby, które były, brały udział przy tom turoniu hulały no i śpiywały kolo^ady no i p^łoźni juz wychodziły no to śpiywały za kólodo dziekujo^amy, scościo, zdrowia wia^ojcuje^amy, a zebyście były zdrowe. No i i z tom wychodziły i tak kazdy, kto co mioł, wtedy piniodzy nie było, bo prze ^ło grosa to było tak trudno, to była biyda niemiłosierno, to co kto to to dostawały abo kawołe^k chleba abo…A jesce jak był taki dziod porzonny, jaki taki chodok był taki, co mioł poukładane w głowie, to ^łón potrafił kajsi, bo to wtedy na świota biło sie świnio, no to na korycie sie rozluły spyrko. Spyrka była rosolóno, ziobra były rosolóne no i sadło tyz bo poźni sie susyło na piecu. To i dziod jak był taki ^łobrotny, co se dawoł rada, to ón potrafił ukraś kawołek te spyrki, wrzucił do w^łora no i i gospodyni mu tam… A jak nie to bił wsy na chlebie, jak dopod kaj chlyb, jak takoj nie był schowany chlyb, przecio nie było zodnych spiżarek ani nic. By^uł sołek, no to w sołku sie czymało, ale do sołku to cza było iś daleko ^łod chołpy. No to dziod jak juz wso zabił, bo to były taki, wtedy ludzie miały, barz duzo było tego gadów w głowach miały ludzie i te. To ^łon niby udawoł, ze zabijo wszy, to juz gospodyni mu dała cały ton chlyb, ^łona juz nie ^łostawiła, bo sie brzydzi^uła, tego ze ^łon tom wso doł ji. I tak sły ^łod chołpy do chołpy, te turoniorze, przychodziły. I co uzbiyrały, to zb^łoze to co kto, co jem kto doł to juz na zakojconie tego chodzonia z tom kolodowaniam urzodzały sobie u któregosi gospodorza pozaprosały se gazdów takik ze dwoje, dwóch, czech z babami, przysły na te, no i była hulonka, wzióły tego. Bo to przy ni^chgroł, by^uł taki muzykont ze groł na… guzikówka. To była tako mało harmonijka i wtedy grywały nie na taki harmonii, tylko grały na guzikówce. No to wtedy ton muzyka^ont przygrywoł no i wtedy zaprosały dzi^eopy, ale to sie musiało wszystko ^łodbywać w chołpie, u dobrego gospodorza, no i tam gdzie było plac, bo to przecie nie było takik chołp, zeby salony, diabli nie wiedzo co ino była chołpa, izdebka. Jak by^uły takie wielkie gazdy, to miały tako izbo paradno, to była po drugi strónie si^eoni. To była paradno izba, to w ty izbie gazda pozwoluł hulać. No to se pohulały, to tam do pónocy, bo dłuzy nie, bo trzeba było iś spać, zeby rano wstać, no bo pastuch musioł iś. Te, co brały udział w tyk… koladowaniu.

Bronisława Zimowska

Turoń