 | ||||
 | ||||
 |
|  | ||
Czumsk Mały to wieś w powiecie rypińskim, której nazwę odnotowano w przeszłości w kilku wariantach: w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w postaci Czomsk Mały (ale w suplemencie do tegoż słownika podano też oboczną nazwę Czumsk), a wcześniej w 1564 roku w formie Czambsk.
Nazwa wsi została utworzona od staropolskiej nazwy osobowej Cząp, Częp lub Czępa przyrostkiem -sk. Z kolei nazwa osobowa pochodzi od czasownika czępieć (dziś gwar. 'siedzieć w kucki, pilnować bydła, klepać biedę'). Pierwotne Cząpsk /Czępsk zmieniło się w Czomsk na skutek uproszczenia rozbudowanej grupy spółgłoskowej (do -msk-), a następnie podwyższenia artykulacji o do u przed spółgłoską nosową m (często powodującą zmiany barwy samogłosek).
Wiadomo z regestrów powiatu rypińskiego, że w XVI wieku (1564 rok) była to własność Czambskich, którzy posiadali wówczas 2,5 łana i 1 zagrodę.
Pod koniec XIX wieku Czumsk Mały był wsią włościańską w gminie Szczutowo, powiecie rypińskim. Liczył 208 mieszkańców i 36 domów. We wsi znajdował się wiatrak. Powierzchnia wsi wynosiła wówczas 378 morgów, w tym 274 morgów gruntu ornego.
Wieś dzieliła swoje losy razem z całą ziemią dobrzyńską. Znajdowała się zatem pod panowaniem krzyżackim od 1329 roku do 1466 roku, gdy na mocy postanowień pokoju toruńskiego znalazła się pod panowaniem polskim. W 1815 roku włączona do Królestwa Polskiego znalazła się pod zaborem rosyjskim, a po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku wraz z ziemią chełmińską przypadła odrodzonej Polsce.
Źródła:
Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany, pod red. K. Rymuta, t. II, Kraków 1997, s. 240.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, s. 868; t. XV, cz. 1, s. 378.
Fotografie: Piotr Wysocki