 | ||||
 | ||||
 |
|  | ||
Grupy powsta³e w wyniku roz³o¿enia spó³g³osek wargowych miêkkich mog± ulegaæ uproszczeniom przez zredukowanie jednej z g³osek wchodz±cych w ich sk³ad. Redukcja mo¿e dokonaæ siê poprzez zanik spó³g³oski wargowej i pozostawienie samego elementu miêkkiego, co dotyczy g³osek w’, f’ oraz m’, por. mówi > mówji > móji, wino > wzino > zino, ofiara > ofsiara > osiara lub miasto > mniasto > niasto. Tego typu uproszczenie grup spó³g³oskowych, powsta³ych w wyniku asynchronicznej wymowy spó³g³osek wargowych miêkkich, i pojawienie siê wymowy: sieranka = firanka, trasiæ = trafiæ, ziadro = wiadro, osziara, ¿iara = wiara, ochiara = ofiara, hierzeje (z d¼wiêcznym h) = wierzeje, niasto = miasto, niska = miska itp. charakteryzuje gwary okolic Ostródy, Nidzicy, Przasnysza, Ostro³êki, Kolna, Pu³tuska, Miñska, Wêgrowa, Olecka, Grajewa i Suwa³k, a wiêc pas pó³nocno-wschodni obejmuj±cy Ostródzkie, Mazury, czê¶æ zachodni± Suwalszczyzny i Mazowsze, g³ównie pó³nocne (czê¶ciowo ¶rodkowe). Powsta³a po zredukowaniu artykulacji wargowej w grupie mñ < m’ spó³g³oska ñ uwa¿ana by³a za zbyt ra¿±c± cechê gwarow± i dlatego zastêpowano j± przez ogólnopolskie m’. Proces ten obj±³ tak¿e hiperpoprawne unikanie pierwotnej spó³g³oski ñ, spotykane w ró¿nych formach wyrazowych na ca³ym obszarze dialektu mazowieckiego, np. jamio³ = anio³ (zob. Hiperpoprawno¶æ jêzykowa, Hiperyzm). Redukcja omawianej grupy mo¿e tak¿e nast±piæ w wyniku usuniêcia sk³adnika miêkkiego. Zjawisko to zachodzi po spó³g³oskach ¶rodkowojêzykowych ¶, ¼, d¼, a wiêc w grupach: ¶w’ > ¶wj // ¶w¶ > ¶w; æw’ > æwj // æw¶> æw; d¼w’ > d¼wj // d¼w¼ > d¼w, por. ¶wat, ¶wat³o, ¶wêta, ¶wadek, ¶wyniak, ¶wyñski, æwartka, æwyræ, nied¼wed¼. Podobny wypadek zredukowania grupy spó³g³oskowej powsta³ej z roz³o¿enia spó³g³oski m’ przez opuszczenie miêkkiego jej sk³adnika zaszed³ w koñcówce N. lmn. -amy < -amni // -amji < -ami (gdzie uleg³ morfologizacji) oraz w gwarowych odpowiednikach form zaimkowych mi, miê, por. takymy wo³amy, ¿elaznymy p³ugamy, sochamy, za toramy, nawalili my = nawalili mi, oczamy, os³amy, cepamy, saniamy, ziarkamy, szrubamy, tamy deskamy, wid³amy, uszamy. Zjawisko twardnienia w’ po spó³g³oskach ¶rodkowojêzykowych wystêpuje na du¿ych obszarach Mazowsza, Kociewia, ziemi che³miñsko-dobrzyñskiej, a w formie ¶wynia siêga w g³±b Ma³opolski po Dêbicê, Radom, Sieradz. Jeszcze szerszy zasiêg – na po³udniu po Le¿ajsk, Brzesko, na zachodzie po Turek, ¯nin, Z³otów – ma stwardnia³e m’ w koñcówce ‑amy: rêkamy, nogamy, trochê mniejszy – w formach C. i B. lp. zaimka osobowego: my, mi = mi, me, man = miê. Wszêdzie jednak mo¿e siê pojawiaæ obocznie do wymowy zgodnej z ogólnopolsk±, nawet w tym samym idiolekcie, por. ¶wyniaka / ¶winiaka, ¶wêta / ¶wiêta. Zob. Asynchroniczna wymowa spó³g³osek wargowych miêkkich.