Dialekt wielkopolski - Wielkopolska zachodnia | Słowniczek wybranych wyrazów gwarowych z Wielkopolski zachodniej |
Jerzy Sierociuk | |
barczyk – część wozu umożliwiające zaprzęganie do niego koni; barczyk to buło to co ... co konie buły zaprzyngane do tego ... to jes ... jak tu buł wóz ... i tu buł dyszel ... to tu buły te barki jag my mówili ... i tu buły te konie do tego zaprzyngane; bić – o koniu: kopać, wierzgać nogą; krowa kopie ... kóń bije ... ogólnie słowo bije to bardzij do konia pasuje jak do krowy; buksa – środkowa część koła wozu; te koło ... tu buła w środku ta ... ta buksa jak mówili ... i z tego wychodziły te ... te oprychy; chomont – typ uprzęży końskiej; komont ... nó ... chomónty miały ... albo poszoryj (!) ... i tu buły późni do tego dyszla; ćwi-e! – zawołanie na konia, żeby szedł w lewo; ćwi-e! … ćwi-e! … w prawo buło hojt!; ćwie-rum! – zawołanie na konie, żeby podczas orki zawrócił w lewo; jak sie pługim nawracało ... to ... na przykład jak w prawo ... to było … hije-rum! … w jag w lewo ... i z powrotem ... nie ... no to ćwie-rum!; drabiniasty – o wozie: mający drabiny boczne; to był wóz drabiniasty ... nie?; drobka – drabina, wykorzystywana przy wozach do zwożenia zboża lub siana; za drobke śwignóńć siano; dyszel – długi drąg mocowany z przodu wozu, umożliwiający nim kierowanie; do dyśla buło zrobione takie ... z drzewa takie ... takie do dyśla ... i w tym środku buł dyszel ... późnij nie ... i do tego dyśla były konie zaprzyngane ... nie ... futer – karma dla zwierząt; futer to ogólnie karma dla ... no ... ide nafutrować świnie; futer do świń … do krów; gónić się – o krowie lub świni będącej w okresie rui; krowa sie góni; w dómbrowieckij gwarze to jes … że maciora sie góni ... nie mówi że sie locha ... to jes słowo teraźniejsze; grabać – grabić; siano robiono w kupki ... wpierw grabili ... siano sie na łónce grabiuło ... końmi ... renkoma u nas ja ... i wy na pewno tego nie … bo już były konne grabiarki … kupe kupe lat … przed wojnom jeszcze były konne grabiarki; ale przeważnie rynkami grabali (!) przed wojnom; gromodka – ustawiona w polu kupka snopków zboża; gromodka to było ułożone w kilkanaście snopów na polu … po bezpośrednim skoszeniu ... później ustawiane to knowiami do ziemi ... kłosami do góry ... do nieba; grómodki z owsa ustawiało sie pojedynczo … nie ... i sie przesuwało … a żytnie to sie wpierw ustawiało tak … normalnie ... a jeszcze sie dostawiało po kilka z boku … tak że w niektóryh miejscah były podwójnie; hacel – kawałek metalu wkręcany w podkowę, żeby koń się nie ślizgał; wkryncane ... no to ... hacele ... u nos tag mówili ... nie; hije! – zawołanie na konia, żeby ruszył z miejsca; ja wiem tyko że mówili hije! … dali! ... hije!; hije-rum! – zawołanie na konia, żeby podczas orki zawrócił w prawo; jak sie pługim nawracało ... to ... na przykład jak w prawo ... to było … hije-rum! … w jag w lewo ... i z powrotem ... nie ... no to ćwie-rum!; hojt! – zawołanie na konia, żeby szedł w prawo; ćwi-e! … w prawo buło hojt!; hufnagel – gwóźdź do przybijania podkowy; myj mówili po nimiecku ... hufnagel ... na to ... to buły goździe do kopyta ... to mówili hufnagel ... bo to po niemecku (!); jachać – jechać; wiczorem jachali dzieś i ciemno było ... nie ... knówie – dolna cześć snopa; kłosami do środka a knówie na zewnóncz ... nie ... bo knówie raus … nie ... bo kiedyś to mówili; kupka – zgrabione na łące siano; siano robiono w kupki ... wpierw grabili ... siano sie na łónce grabiuło; oblec konia – założyć koniowi uprząż; zaprzóngało sie kónie ... nie ... a w stajni sie kónia oblekało ... dzie idziesz ... kónia oblec; odbić – o klaczy, która nie dopuściła ogiera; odbiła ... czyli już nie chciała … odbiuła (!) ... i to buł znak ... taka nazwa że nie chce ogiera już ... nie; pali się – o klaczy, która chce do ogiera; powónz – drąg zabezpieczający siano w czasie zwózki wozem; to mówili powónz … przypowynżyć ... to ten ... sie włożyło ... i powrozami sie poprzyciongało żeby nie spadowało …cały ten zabieg ... położenia tego powenzu … zwiónzania go … to sie nazywało to całe ... przypowynżynie; pytrollampe – lampa naftowa; rozebrać wóz – odpowiednio przygotować wóz do prac polowych; jak sie rozmawiało po okresie żniwnym ... i sianokosów ... to jak ktoź mówił czyź rozebroł wóz ... to buło jednoznaczne czy go skróciuł ... a jak ktoź rozmawiał w maju … tam przed sianokosami ... czyź rozebroł wóz … to było jednoznaczne czy on go wydłużył … a można było mówić pod koniec sierpnia poczontek września … czy go skróciuł … to co ja wim ... czyź rozebroł wóz … no; spodnica – deska na dnie wozu; spodnica ... to jes to co leży na dole; szprycha - długa, wąska drewniana część koła osadzane w buksie; i to było koło ... i w środku buły te ... jag mówili ... szprychyj ... te szprychyj; śprycha – szprycha; długa, wąska drewniana część koła osadzane w buksie; te koło ... tu buła w środku ta ... ta buksa jak mówili ... i z tego wychodziły te ... te śprychy ... śwignąć – rzucić, wrzucić; za drobke śwignóńć siano ... układywanie – układanie; wasztowanie ... układywanie … któ bydzie ukłodoł snopki ... ja; wasztowanie – układanie snopków warstwami; w stodole to sie nazywało masztowanie; wyglancować – wyczyścić dobrze; szczotka służuła do takiego wyglancowania; zgrzebło – narzędzie do czyszczenia sierści konia; buło takie zgrzebło ... to niby mówili ... tag jak tarka to było ... i ten ... sie jeździło po nim ... aż wyczyścił; zgrzebło służyło do takich przyschnintych … można mówidź normalnie ... nie ... do przyschnintych gówin; |