Leksykon
Izoglosa
Halina Karaś   

Izoglosa (izo‑ + grec. glōssa ‘język, mowa’) to linia na mapie językowej (ciągła, przerywana, kropkowana itp.) wyznaczająca zasięg jakiejś cechy językowej. Tradycyjnie wyróżnia się trzy rodzaje izoglos ze względu na to, jakie zjawisko językowe ilustrują: izofony, czyli linie wytyczające na mapie rozpowszechnienie zjawisk fonetycznych (np. przejścia wygłosowego ‑ch → ‑k), izomorfy ukazujące zasięg zjawisk morfologicznych (fleksyjnych i słowotwórczych, np. końcówki ‑owiu czy przyrostka zdrabniającego ‑yszek) oraz izoleksy obrazujące fakty leksykalne, czyli słownikowe (np. zasięg wyrazu kociuba ‘pogrzebacz’). Ponadto mówi się także o izosyntagmach przedstawiających zjawiska składniowe. Izoglosy są jedynie umownym środkiem technicznym, ułatwiającym orientowanie się w geograficznym zróżnicowaniu języka, a nie odbiciem jakichś ostrych granic między dialektami. Obrazują zwykle przejścia od dialektów, w których jakaś cecha dominuje, do takich, w których stanowi ona zjawisko sporadyczne i nietypowe.