Leksykon Odmienności akcentowe w gwarach polskich. Oprac. A. Krawczyk-Wieczorek na podstawie: Dejna 35.

Akcent w dialektach. Różnic w zakresie akcentu między polszczyzną ogólną i gwarami ludowymi jest niewiele. W większości gwar akcent jest taki sam jak w języku ogólnym, czyli występuje na ogół na przedostatniej sylabie (tzw. akcent paroksytoniczny). Dotyczy to także, jak i w polszczyźnie potocznej (zgodnie z normą użytkową), wyrazów zapożyczonych zakończonych na ‑ika, ‑yka, np. Amer|yka, muz|yka, oraz form lmn. czasu przeszłego i trybu przypuszczającego, np. chodzil|iśmy, czytal|iśmy, chodz|iłbym, czytalib|yście, które w języku ogólnym (w normie wzorcowej) mają akcent na trzeciej lub czwartej sylabie od końca wyrazu. Jedynie w gwarze jabłonkowskiej (zob. Śląsk Cieszyński), podhalańskiej (zob. Podhale), spiskiej (zob. Spisz) i nieregularnie orawskiej (zob. Orawa) po polskiej stronie akcent pada na sylabę początkową. Jest to tzw. akcent inicjalny, który występował w języku staropolskim. Z kolei pod wpływem języka białoruskiego zmienia się miejsce akcentu w polszczyźnie północnokresowej i w części gwar Podlasia i Suwalszczyzny (podlasko-suwalskich), a pod wpływem ukraińskim w polszczyźnie południowokresowej i w gwarach Pogranicza wschodniego młodszego (Zamojskie, Przemyskie). Może to być akcent na ostatniej sylabie (akcent oksytoniczny), zwłaszcza w rzeczownikach na -uk, -uch (dziec|iuk, Ant|uk, leni|uch), w stopniu wyższym przysłówków (rani|ej, dawn|iej, trudn|iej), w formach 2. os. lp. trybu rozkazującego (daw|aj, nie patrz|aj, poł|oż, zaj|dzi), w proklitykach i enklitykach, tj. w połączeniach dwuwyrazowych z partykułą przeczącą (nie m|am, nie chc|em), w połączeniach dwuwyrazowych przyimek + zaimek (u n|as, za w|as) oraz w formach czasownikowych z enklityką się, por. nie boj|e sie, dow|ie sie; uczy|li sie, pożeni|li sia. O wiele rzadziej występuje akcent na trzeciej sylabie od końca (akcent proparoksytoniczny), który charakteryzuje głównie formacje przymiotnikowe z przyrostkiem -eńki (ch|udzieńki, cz|yścieńki, mal|usieńki, mł|odzieńki). Przez akcent rozumie się także szczególny sposób wymowy, np. akcent kresowy, krakowski, wielkopolski. Akcent kresowy polega na silniejszym wymawianiu sylab akcentowanych przy równoczesnym osłabieniu wymowy i zwężeniu samogłosek nieakcentowanych. Potocznie nazywa się to zjawisko „zaśpiewem” lub „śpiewaniem”. Akcent krakowski cechuje przeciąganie ostatniej samogłoski w wyrazie na końcu zdania lub frazy, np. Staszeeek! Chodź no tuuu! Por. Archaizmy fonetyczne.