Dziękujemy Pani Barbarze Pawłowskiej – autorce tekstu scenariusza w gwarze kociewskiej – za udostępnienie go w przewodniku multimedialnym.

Pani Barbara Pawłowska – jak sama o tym mówi – opowiadania i scenariusze w gwarze kociewskiej pisała z myślą o wykorzystaniu ich w regionalnej ścieżce edukacyjnej, starając się pisać tą gwarą, którą zapamiętała z dzieciństwa, tj. z okolic Skórcza: Już sama próba napisania „czegoś” gwarą kociewską stanowiła dla mnie nie lada wyzwanie, gdyż na całym Kociewiu nie istniała jednolita gwara, a zatem musiałam sięgnąć do odległej o całe półwiecze pamięci i przypomnieć sobie, jakim to językiem operowałam, będąc jeszcze dzieckiem. Na pewno jest to charakterystyczna mowa dla dawnych mieszkańców Skórcza i okolic.

Znaczenia rzadszych, trudniejszych wyrazów gwarowych, występujących w opowiadaniach i scenariuszach napisanych gwarą kociewską, podałam za słownikiem autorstwa ks. Bernarda Sychty (B. Sychta, Słownictwo kociewskie na tle kultury ludowej, t. I-III, Ossolineum 1980-1985, skrót: SychSK). Wyrazy, których nie odnotował ks. Sychta, sprawdzałam w słownikach pobliskich regionów gwarowych (np. W. Brzeziński, Słownik gwary wsi Podróżna w Złotowskiem, t. I-V, Wrocław 1982-2009, słowniki gwar wielkopolskich), Słowniku gwar polskich Jana Karłowicza i Słowniku gwar polskich opracowywanym przez PAN. Gdy znaczenie wyrazu odnotowane w słowniku ks. Sychty różniło się mimo zbieżności formalnej wyrazu od tego, które wystąpiło w scenariuszu, sygnalizowałam to, podając w nawiasie znaczenie zarejestrowane w SychSK). W sytuacji, gdy żaden z uwzględnionych słowników nie notował danego słowa, podawałam znaczenie, jeśli było to możliwe, wynikające z kontekstu.

(Czas wydarzenia przypada na ostatni dzień sierpnia; scena w izbie lub kuchni; siedzą tam babcia, dziadek, Józik i Andzia; do izby wchodzi matka z zakupami.)

Matka: O jeny! Chwała Bogu, że mama jeszczé je na dole, bo tak wej długo dérowało w tym składzie. Przydó zamanówszy takie, co to nic nié kupajó, ale oglóndajó towar bez mała dwa godziny.

Wyjmij z torby to, co nakupałóm. Ja musza się przódzi zebuć.

Andzia: A co mama ma tutej nakupane na Józika?

Józik: Ale fejna kastka z dekelkam. By była dobra na goździe.

Obacz co je w środźku; co tutej masz wszytko utchniante!?

Józik: Oooo! Só dwa gryfle, gumka, obsadka i piórka do obsadki

Mama: Patrzałóm, co by tén piórnik był trocha zabiérny.

Jéno daj baczanie, co nié wyleje się tinta.

Babcia: Nie da już tak durcham latać z ryfó , abo odbijać bala klepatkó.

A kupiéłeś mu jaka teka do szkoły?

W szkole nie je tak licho, jéno musisz spamniantać, co byś nie był rojbram.

Dziadek: Abo uféfrał bóty.

Matka: I nié możesz się przeszczérzać z inszych dzieciów.

Babcia: I nie rób nikómu na psota.

Matka: Nié możesz być znówkam taki tarach, co to nié umni do trzéch zliczyć, jéno musisz się zamanówszy zgłosić.

Babcia: A już całkam to nié możesz być beczkam.

Andzia: Babcio! Ón jéno w dóma je taki cycol. W szkole se poredzi.

Matka: Żeby jéno , gałgan jedan; w szkole nié miał chimerów i zara nié boczył się na wszytkich, bo jak się uprze, to nic z niego nié wydostaniesz, choćby smary dostał.

Babcia: A czasam tamój na lekcji nie bierz jeścia podukradkam . Nó ji nié dłubaj w nosie.

Andzia: Jéno to, co szkólny bandzie kazał.

Józik: Ja nie chca iść do szkoły!

Andzia: W szkole nie je licho. Sóm obaczysz, jak tamój je.

( Matka zwraca się do Babci.)

Móm już wszytko wyrychtowana na Józika do obucia. Dałóm mu uszyć nowe bukieski na siołkach i taka sama westka. Nie wiam jéno, czy ma obuć zwykłe chodaki, czy może jeszczé zandały?

Józik: Moje bóty só poderte.

Matka: To wypucuj na blic blank zandały.

Józik: Żém się buznół na bujawce.

Andzia : Ón nie chce być szewcam, jéno weteryniarzam.

Babcia: Nié gadajta!

Matka: Niéch mama da tutej oko na wszystko, a ja poleca z Józikam do balwiérza.

Powyjmuj te wszytkie fizmaténta z torby i poszukaj mnie portmanyja. Musi być na samym spodzie.

Bierzma się i chodźma, co chwatko przyńdzim nazat.

(Matka z Józikiem wychodzą, babcia bierze do ręki kapustę i jednocześnie rozmawia z Andzią.)

Babcia: A ty, Andzia, masz wszystko fertich do obucia?

Andzia: Jó! Móm czarny podólek i biała jaczka na jutro, a potam się obaczy.

Niéch babcia kuknie! Jaka wstóżka mama przyniesła ze składu?

Chyba se upleta jutro warkocze i wepna se te białe szlejfy.

Dziadek: A ty do chtórny klasy tera jidziesz?

Babcia: To mata już tak małowiele wszytko fertich na jutro. Zupa téż już zaczana bulgotać w grapce. Jak mama przyńdzie, to doprawji po swojamu.

(Wchodzą mama z Józikiem)

Dziadek: Już jezdeśta nazat?

Ale wóm to poszło!

Nó, tera całkam jinaczy wyjrzysz!

A co to? U balwiérza daweli lizawki?

Babcia: To my tera z dziadkam polézim na góra i zeńdzim aż na obiad.

Chca za widu pocérować stréfle.

Zejdźta na dół tak punkt dwanasta. Jeście już tedy bańdzie stało na stole.

A ja tera wezna sie za wyciéranie taltrów, coście pomyli, i ździebko podmieta przy placie.

A ty dokónd dygasz?!

Józik: Na podwórko. Jeszcze dziś só wakacje. Nié?!