| Dialekt ma³opolski - Podhale | Kultura ludowa |
|
|
|
| Izabela St±por | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Strona 6 z 9 Rzemios³o
Stolarstwo, ciesielstwo i bednarstwo
Ze wzglêdu na pobliskie lasy, od zawsze g³ównym budulcem, który wykorzystywali Podhalanie by³o drewno. Niemal ka¿dy góral zna³ siê na stolarce, prawie w ka¿dym domu by³ ma³y warsztat. Zarówno domy, jak i wszystkie sprzêty gospodarstwa domowego górale wykonywali z drewna. Zazwyczaj przed ¶lubem, ka¿dy ch³opak wykonywa³ dla swojej przysz³ej ¿ony ³y¿nik, kijankê, wa³kownicê (maglownicê) i przysiadkê (przê¶licê). Przedmioty domowego u¿ytku oraz sto³ki, kredensy i listwy autorstwa stolarzy-samouków by³y niejednokrotnie typowymi dzie³ami sztuki ludowej. Wyroby te od zawsze cechowa³o bogate zdobnictwo i dba³o¶æ o szczegó³, do najpowszechniejszych technik stolarskich nale¿a³y ryzowanie (rodzaj p³askorze¼by) i a¿ur (wycinanie na wylot). W wielu domach znajdowa³y siê warsztaty bednarskie z tzw. kobylic± (d³ug± ³aw± z imad³em zwanym dziadkiem), na której wycinano z desek klepki na dzie¿e, skopce, maselnice, korytka, beczki, stêpki. Z drewna wykonywano wszystkie sprzêty pasterskie, narzêdzia rolnicze oraz gonty na pokrycie dachów.
Ku¶nierstwo
Ku¶nierstwo pojawi³o siê na Podhalu stosunkowo pó¼no (pod koniec XIX wieku), wcze¶niej wyroby skórzane (pasy, torby, buty, ko¿uchy) sprowadzano ze S³owacji, najczê¶ciej z terenu Liptowa. Z czasem równie¿ na terenie Polski zaczê³y pojawiaæ siê garbarnie i warsztaty rzemie¶lnicze. Dzisiaj ku¶nierstwo podhalañskie prze¿ywa renesans, niestety ze wzglêdu na pracoch³onno¶æ tego rzemios³a, nie ma zbyt wielu m³odych górali, którzy chcieliby zaj±æ siê tym rêkodzie³em. O swoim zawodzie i jego urokach opowiada Pan Stanis³aw G±sienica-Wawrytko, ku¶nierz z Poronina:
Polskie wyroby skórzane cechuje du¿a precyzja wykonania i bogactwo ozdób. Swoim stylem nawi±zuj± do tradycyjnych wyrobów liptowskich. Obecnie skórzane ko¿uchy, serdaki i kierpce nale¿± do jednych z g³ównych i najbardziej rozpoznawalnych symboli kultury ludowej Podhala.
Kowalstwo
¯elazo – surowiec o wiele rzadszy na Padhalu ni¿ drewno – wydobywano w Tatrach ju¿ w XVI wieku (w XVIII i XIX w. w Ku¼nicach dzia³a³y huty ¿elaza). Kowalstwo szybko sta³o siê jednym z podstawowych zajêæ góralskich (zdarza³y siê wsie, w których by³o po kilkana¶cie ku¼ni, np. Chocho³ów, Ratu³ów, Poronin). Do g³ównych zajêæ kowala nale¿a³o podkuwanie koni, wyrób i naprawa sprzêtów gospodarskich, okuwanie wozów, wykonywanie krat, zawiasów i skobli. Z czasem kowale zaczêli wyrabiaæ równie¿ sprzêty wymagaj±ce wiêkszej precyzji, a wiêc kaganki (które o¶wietla³y domy), drajfusy (trójnogi, na których stawiano garnki) oraz krzy¿e ko¶cielne i nagrobne. Wszystkie wyroby cechowa³a skromno¶æ i elegancja. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| « poprzedni artyku³ | nastêpny artyku³ » |
|---|