Kieleckie - dzieje wsi Bieliny Budynek kościelny w Bielinach Kieleckie - dzieje wsi Bieliny Budynek kościelny w Bielinach Kieleckie - dzieje wsi Bieliny Pomnik ofiar zamordowanych przez Niemców w 1944 roku Kieleckie - dzieje wsi Bieliny Zabudowa w Bielinach Kieleckie - dzieje wsi Bieliny XIX-wieczna zabytkowa chałupa w Kakoninie Kieleckie - dzieje wsi Bieliny XIX-wieczna zabytkowa chałupa w Kakoninie Kieleckie - dzieje wsi Bieliny XIX-wieczna zabytkowa chałupa w Kakoninie Kieleckie - dzieje wsi Bieliny XIX-wieczna zabytkowa chałupa w Kakoninie Kieleckie - dzieje wsi Bieliny XIX-wieczna zabytkowa chałupa w Kakoninie Kieleckie - dzieje wsi Bieliny Herb gminy

Bieliny są stolicą wiejskiej gminy Bieliny, jedną z najstarszych wsi gminy (obok Lechowa). Jest to miejsce szczególne, bogate w wydarzenia historyczne, powiązane mocno z klasztorem łysogórskim.

XIX-wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich podaje, że Bieliny to wieś nad rzeką Belnianką, pow. kielecki, gm. i parafia położona na południe od św. pasma Łysogór. Znajduje się tu kościół murowany z XVII wieku, urząd gminy i szkoła. W 1827 roku było tu 27 domów i 147 mieszkańców. Parafia Bieliny dekanatu opatowskiego ma 4338 wiernych. W gminie są młyny wodne, jedna szkoła początkowa, ludności 4528. Natomiast w innym XIX-wiecznym źródle historycznym, tj. Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności, mamy następujące informacje o wsi: Bieliny, woj. sandomierskie, obwód opatowski, pow. opatowski, parafia Bieliny, własność duchowna, liczba domów – 153, ludności ogółem – 984, odległość od miasta obwodowego – 4 ¾ mili pocztowej; Bieliny – woj. sandomierskie, obwód opoczyński, powiat opoczyński, parafia Bieliny, własność prywatna, domów 21, ludzi 147.

Językoznawcy traktują nazwę wsi jako nazwę topograficzną od wyrazu biel ‘błoto, moczary’ lub nazwę rodową motywowaną nazwą osobową Biela czy nazwą osobową i nazwą herbową Bielina. Według podań ludowych nazwa wsi pochodzi od czynności bielenia lnu, o czym świadczy poniższa wypowiedź mieszkanki Bielin:

Na płótno biołe to beło biołe. To już się wybieleło, to późni to płótno, to już się rozciogało, ło to się nazywajo Bieliny, bo tutej w Bielinach to gdzie się rusyć beło, to po łokach wsedzie tego płótna beło, to ino się bielały te łoki i dlotego zostały te Bieliny. Z tego płótna się nazywajo Bieliny.

Inne wypowiedzi wskazują na czynność bielenia drzew, drogi jako źródłosłów nazwy miejscowej Bieliny:

Downi tu w ty łokolicy dookoła kościoła beły same lassy. Nie beło zodny drogi do kościoła. Dlotego ludzie ze wsi bieleli drzewa, żeby łoznaczyć droge do kościoła i stod nazwa nasy wsi Bieliny.

Tu kaj tero Bieliny stoła se kaplicka i ludziska se tyz mieszkali. Sieła ich ta nie beło. Chodzieli do siebie i tak se ta zeli, ale ze to lasy beły wielgie i trudno beło trafić, to te, co mieskali, kaj tero Porobki i te co to niby siedzieli po Kaku bieleli droge do kaplicki i lotego nazwali te wieś – Bieliny.

Za topograficznym charakterem tej nazwy przemawia jej nadrzeczne położenie. W Wykazie Urzędowych Nazw Miejscowości podaje się nazwy części wsi Bieliny Kapitulne i Bieliny Poduchowne oraz niektóre nazwy stanowiące część lokalnego systemu toponimicznego: nazwy pól, łąk, lasów, pastwiska. Części wsi w pierwszej wsi to: Dąbrówki, Podlesie, Skrzetle, Stara Wieś, w drugiej zaś: Dajlonki, Kierków, Podchełmie, Za Skałą.

Bieliny są starą miejscowością, powstałą w średniowieczu i związaną z dobrami biskupów krakowskich, a historia Bielin i parafii stanowi nierozłączną część wszelkich dziejów narodu, państwa i Kościoła. Jak podają źródła, najstarsze wzmianki o Bielinach (w. XIV, XV w.) wiążą się z klasztorem Św. Krzyża, z ustalaniem granic między dobrami opactwa benedyktynów a ziemiami biskupstwa krakowskiego i włocławskiego.

Tereny gminy i sama wieś Bieliny, leżące na trasie ważnych szlaków komunikacyjnych i na drodze do św. Krzyża, stawały się miejscem zmagań z najeźdźcami. Informują o tym dwie tablice kościelne: jedna jest poświęcona pamięci opata Stanisława i 182 zakonników poległych 5 II 1260 roku podczas najazdu tatarskiego, zaś druga upamiętnia męczeńską śmierć proboszcza Jana Słopieckiego, zamordowanego w kwietniu 1657 roku. Tereny gminy są związane z działalnością gen. S. Różyckiego, ks. Piotra Ściegiennego, Mariana Langiewicza. Przemarsze wojsk, powodujące niszczenie zasiewów, kradzieże, rabunki, były uciążliwe dla mieszkańców.

W grudniu 1459 roku król Kazimierz Jagiellończyk wydał przywilej lokacyjny dla miasta Kielc i niektórych wsi klucza kieleckiego, m. in. Bielin.

W początkach XVI w. nadal istniały w granicach administracyjnych dzisiejszej gminy dwie wsie: większa Bieliny i mniejsza Lechów. W pejzażu Bielin i okolicy, zdominowanym przez pola, lasy, w przeszłości istniały kuźnie. Mieszkańcy wsi, np. Napękowa, Makoszyna, Belna trudnili się wydobyciem rud żelaza i hutnictwem żelaza, zaś Kakonina, Porąbek, Huty Szklanej – hutnictwem szkła. Inne wsie znane z tradycji hutniczej to: Huta Nowa i Stara, także Poręba, Porąbki, Łazy. Trzeba dodać, że największa liczba hut szkła powstawała na terenie Bielin dopiero w XVII wieku.

W wieku XV wieś należała do parafii św. Michała Archanioła w Daleszycach. Jednak już w XVII wieku powstała parafia w Bielinach; akt erekcyjny podpisał biskup Jakub Zadzik 30 X 1637 roku i potwierdził 2 II 1638 roku. W skład parafii wchodziły wieś Bieliny, trzy kuźnice: Belno, Makoszyn, Napęków oraz 2 huty szkła (Kakonin i Ruska). Budowa kościoła została ukończona po sześciu latach.

Obok tradycji hutniczych ważne miejsce zajmowało młynarstwo, stanowiące chyba najważniejszą dziedzinę wiejskiego przemysłu. Zaczęło się ono rozwijać w XVII wieku i trwało do wieku XIX. W Bielinach młynarstwem trudniła się początkowo rodzina Zawadów, później Teligów. Obok młynów wodnych używano też wiatraków prostego typu, czyli tzw. koźlaków, które w Bielinach pojawiły się w 1923 roku.

Za początek szkolnictwa w Bielinach trzeba uznać rok 1637, kiedy prawdopodobnie przy kościele św. Józefa powstała szkoła. Dotychczas uważano, że było to dopiero po powstaniu styczniowym. Istotnie w 1865 roku podjęto próbę założenia szkoły elementarnej w Bielinach dla miejscowości: Belno, Bieliny, Napęków, Sieraków.

Różna była przynależność administracyjna wsi Bieliny: na ogół była to gmina Bieliny, ale np. w 1809 roku należały one w skład gminy Napęków. W czasie I wojny światowej nadal pozostał podział administracyjny, w którego ramach wieś pozostała w gminie Bieliny. W tym czasie znajdował się tu posterunek żandarmerii.

Warto wspomnieć o ludności żydowskiej zamieszkałej w Bielinach i w okolicznych wsiach (185 osób).

Próby organizacji straży pożarnej w Bielinach datują się na jesień 1922 r., kiedy to zarejestrowano stowarzyszenie pod nazwą Towarzystwo Straży Ogniowej Ochotniczej w Bielinach.

Lata II wojny światowej znaczone były szczególnymi wydarzeniami. W Bielinach powstał posterunek żandarmerii niemieckiej, który utworzyli Niemcy, ale też folksdojcze – Ślązacy w niemieckich mundurach. Na budynku wikariatu wybudowano specjalną wieżyczkę obserwacyjną. Ruch oporu zorganizowano tu jesienią 1939 roku (11 XI powstała komórka Związku Walki Zbrojnej, w 1940 r. – Straż Chłopska „Chłostra”). Znani ze szczególnego okrucieństwa żandarmi z Bielin dokonywali w zamian za różne akcje partyzanckie egzekucji ludności cywilnej tej wsi (kwiecień 1941 r., wrzesień 1941 r., marzec 1944 r.). 9 marca 1944 roku hitlerowcy rozsztrzelali w Bielinach w odwecie za partyzancki atak oddziału AK „Barabasza” na posterunku żandarmerii 19 mieszkańców wsi. Ofiary mordu upamiętnia pomnik pomordowanych, zbudowany głównie z inicjatywy J. Ozgi Michalskiego.

Bieliny zostały wyzwolone 16 stycznia 1945 roku.