Wybrane zjawiska samogłoskowe

• Samogłoski a e o ulegają ścieśnieniu i są wymawiane jako: o (downiej = dawniej), i (dopiro = dopiero), ó (wstawióne = wstawione) (zob.

  Samogłoski pochylone);
• Wymowa samogłosek nosowych ę ą jest rozłożona w każdej pozycji: w śródgłosie przed spółgłoskami szczelinowymi (np. minso = mięso)i innymi, w wygłosie (przy czym ę w wygłosie traci nosowość) np. zimiom = ziemią, odparujom zam. odparują. Tak rozłożone nosówki często zachowują się jak samogłoski ustne i również ulegają ścieśnieniu, np. łynty = łęty;
• Labializacja o nagłosowego, np. łocukrowane = ocukrowane;

Wybrane zjawiska spółgłoskowe

• Upraszczanie grup spółgłoskowych, np. trz>cz (wieczynie = wietrzenie);
• Upraszczanie wymowy podwojonej spółgłoski do jednej, np. przetem = przedtem;
• Upraszczanie wygłosowej grup -ść do -ś, np. nieś zam. nieść, goś zam. gość;
• Wymowa grupy -kt- jako -cht-, np. nichtórzy = niektórzy;
• Zanik ł występującego między samogłoskami (bardzo częsta w formach czasu przeszłego rodzaju żeńskiego),np. nie suwaa = nie suwała;

Wybrane zjawiska morfologiczne

• Rozpowszechnienie końcówki D. l.mn. rzeczowników rodzaju męskiego (-ów) również na rzeczowniki rodzaju żeńskiego czy nijakiego, np. lodówków = lodówek;
• Uproszczona forma czasu przeszłego czasowników zawierających w bezokoliczniku cząstkę -ną-, np. zamkło (się) = zamknęło (się);
• Końcówka -m w

  formach 1. os. l.mn. czasu przeszłego i

  teraźniejszego, np. bylim, niesiem = byliśmy, niesiemy;
• Wyrażanie czasu przeszłego w sposób analityczny (przez formy złożone), np. ja żem robił zam. robiłem (zob.

  Formy analityczne czasu przeszłego;
• Przejście wygłosowego -ej > -ij/yj w przysłówkach, np. mnij = mniej.
• Używanie spójnika jak w funkcji czasowej lub warunkowej, czyli zamiast gdy, jeśli.

Do cech starych, ale do niedawna jeszcze istniejących, należą:

• Denazalizacja przed spółgłoskami szczelinowymi, np. geś, ksiożka = gęś, książka;
• Dyftongiczna wymowa samogłosek, np. myjszyj = myszy;
• Wymowa nagłosowych ra- i ja- jako re- i je-, np. redło = radło, jerzmo = jarzmo.

Odrębności leksykalne gwary Sienna:

• Czuć – słyszeć
• Gorzyć się – gniewać się
• Łosina/łysina – czoło
• Pyry/bulwy – ziemniaki
• Zaś – później
• Zrucić – zdjąć
• Pytać się komuś (np. pytać się mamie) – pytać kogoś (np. pytać mamę)